نقد فیلم All the President's Men - همه مردان رییس جمهور

All the President's Men، فیلمی به نویسندگی ویلیام گلدمن و با بازی داستین هافمن است که در تاریخ سینما، حکم یک اثر شگفت انگیز و کهن الگویی ماندگار را دارد.

فیلم در عین داشتن قصه ای پیچیده و شدیدا حساس، عامه پسندترین اثر از میان ساخته های سینمایی شکل گرفته بر محوریت دفاتر روزنامه نگاری نیز هست بعضی فیلم ها را می شود به سادگی هر چه تمام تر آثاری دانست که وقتی به سراغ شان می رویم، حس مواجهه با یکی از مهم ترین عناصر شکل دهنده ی سینمای امروز را تقدیم مان می کنند. فیلم هایی که نه با تقلید از اثر دیگری شکل گرفته اند و نه می خواهند در ادامه ی مسیر یک ژانر، سعی به آفرینش چیزی متفاوت کنند. چون این آثار، بالاتر از همه چیز، خلق روایتی تازه و اضافه کردن زیرژانری جدید به سینما را هدف خودشان قرار داده اند و وقتی نگاه شان می کنید، تازه می فهمید چندین و چند عدد از فیلم های جذابی که تا به امروز تماشا کرده اید، تنها با رعایت قوانین تصویب شده توسط آن ها است که به جایگاه فعلی شان دست یافته اند. پس بگذارید در نخستین پاراگراف این نقد خیال تان را راحت کنم که «همه ی مردان رییس جمهور»، به کسی که حتی یک فیلم خوب از دنیای آثار شکل گرفته بر محوریت دفاتر روزنامه نگاری را تماشا کرده باشد، دقیقا چنین حسی را تحویل می دهد. چون شاید همین اواخر هم سینما به کمک Spotlight ، نشان داده باشد که این زیرژانر محترم توانایی خارق العاده ای برای روایت قصه هایی تاثیرگذار دارد و حتی آثار جذابش، می توانند در مراسم های بزرگی همچون اسکار، جایزه ی بهترین فیلم سال را برنده شوند اما، حقیقت آن است که اگر روزگاری ویلیام گلدمن بزرگ All the President's Men را نمی نوشت، امکان نداشت ساخته ای به مانند Spotlight، شانسی برای خلق شدن داشته باشد. جالب تر آن که در عین پیچیده تر بودن و حساس تر بودن داستان روایت شده توسط گلدمن نسبت به غالب آثار این زیرژانر، «همه ی مردان رییس جمهور» عامه پسندترین فیلمی است که تا به امروز از این دسته آثار دیده ام. فیلمی که فارغ از استانداردسازی هایش و قصه گویی های معرکه ای که دارد هم لایق ستایش است و بعضا دست به انجام کارهای تازه ای در روایت داستان زده که به معنی واقعی کلمه، شگفت انگیز هستند. نخستین نکته ی خاصی که در هنگام تماشای All the President's Men توجهم را به خودش جلب کرد، چیزی نبود جز آن که گلدمن، در آن برای اولین بار در سینما داستانی را نشانم داد که در آن دو نفر، با هم یک شخصیت واحد را تشکیل می دادند. چون مثلا در طول پیش روی دقایق Spotlight یا هر فیلم این گونه ی دیگری هم می شود مدام آدم های متفاوتی را دید که واقعا تبدیل به یک گروه می شوند و در عین داشتن خصوصیات شخصیتی متفاوت، سعی به انجام کاری ارزشمند در اوج همکاری با یکدیگر می کنند. اما برخلاف این نوع داستان گویی، «همه ی مردان رییس جمهور» به جای در کنار هم قرار دادن انسان هایی با شخصیت هایی گوناگون، فقط و فقط دو ژورنالیستی را کنار هم قرار می داد که ترکیب شان با یکدیگر را به عنوان یک کاراکتر می شناختم. کاراکتری که از قضا قهرمان اصلی فیلم هم بود و انگار همیشه، داشتم زوایای گوناگونی از شخصیت او را مشاهده می کردم. مثلا در اکثر ساخته های روزنامه محور سینما، یکی از مهم ترین راه های آفرینش تعلیق و هیجان در وجود تماشاگر، چیزی نیست جز دادن اطلاعاتی به یکی از اشخاص گروه و به تصویر کشیدن آزاردهنده ی تلاش او برای انتقال این اطلاعات به دیگر افراد گروهش. با این حال، در هنگام تماشای All the President's Men نه تنها در هیچ لحظه ای چنین احساسی نصیبم نشد، بلکه واقعا می توانستم با آرامش کامل هنگام جلو رفتن قصه، مابین باب وودوِرد (با بازی تحسین برانگیز داستین هافمن) و کارل بِرنستین (رابرت ردفورد) تفاوتی قائل نشوم و تصمیمات، رفتارها و احساسات شان را همیشه به عنوان جلوه ای از تصمیمات، رفتارها و احساسات شخص مقابل نیر بپذیرم. این یعنی ویلیام گلدمن، به جای آفرینش یک کاراکتر جذاب و تقدیم کردن هدفی به او برای آن که لیاقت دنبال شدن توسط مخاطبان را داشته باشد، در این اثر جذابش از همان شروع کار، بر پایه ی هدف داستان کاراکترها را آفریده است. به همین سبب، این جا بیننده در عین آن که مطلقا هیچ چیزی از گذشته ی این دو نفر نمی داند، آن ها را با آغوشی باز به عنوان شخصیتی واحد می پذیرد و دنبال می کند. چون باب و کارل، برای مخاطب دو جلوه ی مختلف از شخصی هستند که قرار است یک رسوایی بزرگ را فاش کند و با نوشتن چندین و چند مقاله، آدم های بزرگی را زمین بزند. چنین شخصیتی، طبیعتا بارها به بن بست می خورد، بارها روش های جذاب و متفاوت برای اطلاعات کشیدن از افراد به ذهنش خطور می کند و از همه ی این ها مهم تر، بارها مجبور به تحلیل اطلاعاتی نه چندان قطعی می شود. بعضی مواقع باید به خاطر قطعی نبودن برخی اطلاعات آن ها را با استرس زیاد زیر سوال ببرد و بعضی مواقع باید به خاطر اطمینانی احساسی و قلبی، اصرار به انتشار داده هایی غیرقطعی کند. این وسط، آن چه که باعث می شود همان گونه که گفتم این دو نفر با یکدیگر یک کاراکتر را تشکیل دهند و هرگز جدایی خاصی بین شان احساس نشود، چیزی نیست جز این که هر دوی آن ها، در طول فیلم تمامی این کارها را می کنند. بعضی مواقع، انسان هوشمند قصه کارل می شود و باب کسی است که راه اشتباهی را دنبال می کند. با این حال، در برخی لحظات مهم هم این رابطه کاملا برعکس می شود و در زمانی که کارل تقریبا نقشی در پیش برد تحقیقات نداشته، باب با هوشمندی و توانایی اش، اطلاعات زیادی را کسب می کند. در برخی لحظه ها آدم شکاک و اعصاب خوردکن ماجرا باب است و در بعضی های شان هم اگر شجاعت باب برای انتشار مقالات نبود، امکان نداشت کار به جایی برسد. قصه گویی هایی که در بهترین عبارت ممکن، می توان آن ها را جلوه ای از نوآوری های سینمایی و آموزش چگونگی خلق راه هایی که نویسندگان را به مقاصد شگفت انگیزی می رساند دانست. قصه گویی هایی که به بهترین شکل باعث شدند درک کنم که چرا فیلم نامه نویس بزرگی مانند آرون سورکین، همیشه از ویلیام گلدمن به عنوان استاد نویسندگی اش یاد کرده است. همان گونه که پیش تر نیز به آن اشاره کردم، یکی از بزرگ ترین نقاط قوت «همه ی مردان رییس جمهور»، توانایی بی نظیر آن در روایت قصه ای پیچیده، تاثیرگذار، شدیدا حساس و پرشده با اسامی زیادی که نوشتن شان احتمالا چندین و چند برگه می خواهد به گونه ای است که حجم بسیار بالایی از بینندگان، توانایی غرق شدن در لحظات آن و لذت بردن از دقایقش را دارند. در فیلم، برای بارهای متعددی اسم اشخاص، گروه های مهم و حتی سازمان هایی می آید که به شخصه باید به جز یکی دوتا از معروف های شان، هیچ کدام را نمی شناختم و حتی نمی توانستم اسامی شان را حفظ کنم. با این حال، به سبب کار فوق العاده ای که فیلم نامه نویس برای کشاندن مخاطب به درون داستانش انجام داده، هرگز احساس هم نکردم که قرار است برای لذت بردن از این فیلم، آن اسامی را بدانم. چون داستان، بیش از آن که در رابطه با بزرگی آن تخلف یا عظمت نام های درگیرشده در آن باشد، به خود این روزنامه نگاران مربوط می شد و به همین سبب، تماشای چهره ی هیجان زده ی آن ها در هنگام فهمیدن اطلاعاتی جدید کافی بود تا مثل تک تک شان ذوق زده شوم. این موضوع، فقط از همان شخصیت پردازی معرکه ای برآمده که راجع به آن صحبت کردم. شخصیت پردازی ای که باعث می شود داستانی حادثه محور و تاریخی را در قالب قصه ی شخصی کاراکترها ببینیم و همان چیزی است که قدرت خارق العاده ی سینما را در خلال شات های گوناگون فیلم، مدام به یادمان می آورد. ویلیام گلدمن با فیلم نامه ی شگفت انگیزش مخاطبان را وارد داستانی کرده که در آن کوبیده شدن یک انگشت روی صفحه کلید، دنیا را تغییر می دهد البته نباید تعریف از داستان گویی ویلیام گلدمن و فیلم نامه ی عالی فیلم باعث شود که برخی از بزرگ ترین عناصر اثرگذار در رسیدن All the President's Men به جایگاه فعلی را فراموش کنیم. عناصری که در حقیقت بازیگران عالی این فیلم و شدت کم نظیر فرو رفتن آن ها در نقش های شان است. بازیگرانی که هیچ کدام شان عملکردی کمتر از عالی ندارند و در راس همه ی آن ها، داستین هافمن و رابرت ردفورد را می بینیم که عملا، به دنیای ساده ی دفتر روزنامه نگاری واشنگتن پست، رنگ و لعاب می بخشند. اشخاصی که یک بار دیگر باعث شدند باور کنم که وقتی می خواهید فیلمی درباره ی چند ژورنالیست بسازید، استفاده از گروه شگفت انگیزی از بازیگران، یکی از مهم ترین پیش نیازهای موفقیت اثرتان است. چون این جا، مخاطب به جای خیره شدن به شلیک هایی تمام نشدنی و اکشن هایی دیوانه وار یا شنیدن قصه هایی برآمده از تخیل نویسنده که تازگی و رمز و راز در تمامی لحظات شان جذب مان می کنند، طناب اتصالش به اثر را فقط و فقط در روایت و شخصیت پردازی جست وجو می کند. همه چیز به پیوندی مربوط می شود که باید بین بیننده و کاراکترهای اصلی فیلم برقرار شود و تماشاگران را به درون روایتی بیاورد که در آن کوبیده شدن یک انگشت روی صفحه کلید، دنیا را تغییر می دهد و قصه هایی حماسی می آفریند. پس خوش به حال آلن جی پاکولا که دو تن از بزرگ ترین بازیگران هالیوود را برای ساخت فیلمش داشته و به کمک آن ها، توانسته چنین اثر ماندگاری را تقدیم دنیای هنر هفتم کند. کارگردانی «همه ی مردان رئیس جهمور» هم به مانند مابقی بخش های آن، دوست داشتنی و بسیار قدرتمندانه است. کارگردانی جذابی که با درک موضوع، بهترین کلوزآپ هایش را نه از انسان هایی پیچیده بلکه از ماشین های تایپی می گیرد که صدای شان در نخستین برخورد مخاطب با آن ها آزاردهنده است و در نهایت، انگار تبدیل به سفمونی شیرینی از روایت حقیقت ها تبدیل می شود. سکانس آغازین فیلم، اکستریم کلوزآپ مریضی از لحظه ی تایپ شدن حروف روی برگه ها در این دستگاه ها است و آن قدر با صدای بلندی به تصویر کشیده شده که عملا جلوه ای آزاردهنده را نشان تان می دهد. جلوه ای که شاید شبیه به نگاه غالب افراد جوامع به رسانه ها، به عنوان موجوداتی بی احساس، وحشی و کم ارزش باشد و در جلوه ای استعاری، سیاهی جلوه ی آن ها در نگاه مردم را به تصویر بکشد. اما همان گونه که از کارگردانان بزرگ سینما انتظار داریم، این استعاره آفرینی ها همین جا به پایان نمی رسند و مخاطب تا انتهای کار، ماشین های تایپ را بارها و بارها، در طول فیلم تماشا می کند. برخی مواقع، سبک فیلم برداری فیلم ساز از آن ها به گونه ای بوده که استرس بیافرینند. برخی لحظه ها آن ها به عنوان عناصری آرامش بخش به تصویر کشیده می شوند و نقطه ی اوج همه این ها هم آن جایی است که در پایان فیلم، کارگردان باز هم با یک کلوزآپ طولانی از یک ماشین تایپ، قصه اش را تمام می کند. جایی که صدای گوش خراش این دستگاه ها، جلوه ی آرامش بخش شان را نیز نشان تان می دهند و جایی که با عقب آمدن دوربین نسبت به شات آغازین فیلم، می فهمید که آن تایپ شدن دردناک حروف روی برگه ها، در حال شکل دادن متن هایی بوده که قسمت های مهمی از تاریخ را رقم زده اند. در جایی از فیلم، وقتی که در پایانی ترین لحظات اثر به سر می بریم و هنوز موقع تماشای آن کلوزآپ جذاب از راه نرسیده است، فیلم بردار روی تلویزیون کوچکی فوکوس کرده که مراسم سوگند خوردن ریچارد نیکسون، در آغاز دومین دوران ریاست جمهوری اش را به تصویر می کشد. در این تصویر، آدم های زیادی را می توان دید که مشخصا در حال نگاه کردن به این تصویر در تلویزیون هایی کوچک و بزرگ هستند و عده ای را هم می توان دید که بدون توجه به هیچ چیز، روزشان را می گذرانند. اما در پشت این تلویزیون و در نقطه ی میانی تصویر، می توان فضای خالی بزرگی را دید که فقط دو خبرنگار در آن جا حضور دارند. روزنامه نویس هایی که دارند با نهایت قدرت، دکمه های دستگاه های تایپ شان را می فشارند و شاید، جهانی عادلانه تر می آفرینند. آن ها نگاه شان به تصویر رنگی شده ی تلویزیون که باز هم شاید، جلوه ای از حرکت انسان به سوی تمدن زدگی باشد نیست و حواس شان به صفحات سفید و حروف سیاهی است که روی این صفحات چاپ می شوند. این جا، جایی است که قدرت استعاره آفرینی کارگردان را حتی فراتر از مثال قبلی می بینید و باور می کنید که اثر روبه روی تان، به معنای حقیقی کلمه یک شاهکار است. اثری که نه فقط در نویسندگی و اجرا، بلکه در کارگردانی هم عملکرد خارق العاده ای را تقدیم تان کرده است. برای جمع بندی همه ی این حرف ها، شاید بتوان گفت که All the President's Men، فیلمی متفاوت از سینمایی هنرمحور است که از قضا مخاطبان عام را نیز به شدت جذب لحظات خویش می کند. ساخته ای سینمایی که از بازیگران، نویسنده و کارگردان آن عالی هستند و هیچ نقصی را در روایت جذاب اثر، نشان مخاطبان آن نمی دهند. ساخته ای که داستانی سخت را به شکلی زیبا و لایق پذیرش برای همگان روایت می کند. راستش را بخواهید، اگر قبل از تماشای «همه ی مردان رییس جمهور» می گفتند که سازندگان این فیلم قرار است به روایت چه قصه ای بپردازند، خسته کننده بودن آن را تضمین می کردم و می گفتم خواندن این روایت به عنوان داستانی تاریخی در یک کتاب، قطعا بهتر از تبدیل شدن آن به یک فیلم سینمایی است. اما در انتهای قصه، باورم تبدیل به چیزی متفاوت شده بود و به یاد آن جمله ی معروف استنلی کوبریک افتادم که می گفت: «اگر چیزی می تواند نوشته شود یا کسی می تواند به آن فکر کند، قطعا راهی برای تبدیل شدن آن به یک فیلم وجود دارد». برای تماشای آنلاین فیلم All the President's Men به وب سایت نماوا مراجعه کنید برای تماشای آنلاین فیلم All the President's Men به وب سایت نماوا مراجعه کنید